طراحی و اجرای روف گاردن (بام سبز) یک راه عالی برای ایجاد فضای سبز در ساختمان است. روف گاردن، مزایای بسیاری برای ساختمان و افراد ساکن در آن دارد. افزایش سرانه فضای سبز و ایجاد ارزش‌افزوده برای ساختمان از نمونه­ های این مزایا هستند. روف گاردن فضایی برای آرامش و گردهمایی اعضای ساختمان فراهم می‌آورد. درصورتی‌که در حال بازسازی خانه یا آپارتمان خود هستید، می‌توانید نیم‌نگاهی هم به طراحی و اجرای یک روف گاردن مناسب روی پشت‌بام خانه خود داشته باشید. در این مقاله، به توضیح مرحله‌به‌مرحله طراحی و اجرای روف گاردن می‌پردازیم. پیش از آن اما باید به معرفی انواع مختلف این فضای سبز بپردازیم. همچنین، درخصوص گیاهان مناسب برای روف گاردن نیز صحبت می‌کنیم. اگر از نداشتن فضای سبز در آپارتمان خود خسته شده‌اید، این مقاله راه‌حلی برای شما دارد.

انواع روف گاردن
در طراحی و اجرای روف گاردن ابتدا باید بدانید که کدام نوع آن برای پشت‌بام شما مناسب است. این مساله به نوع ساختمان و مقاومت سقف آن در برابر وزن بستگ دارد. در اینجا به توضیح انواع روف گاردن می‌پردازیم.

روف گاردن باز
طراحی و اجرای روف گاردن باز یک گزینه همیشه محبوب است. وزن سبک و نیاز به نگهداری و آبیاری کم، دو ویژگی اصلی این روف گاردن هستند. روف گاردن باز، شامل یک لایه گیاهی کم­ پوشش و کم‌عمق با ارتفاع دو و نیم الی 10 سانتی‌متر است. پوشش گیاهی این نوع روف گاردن، عمدتاً شامل چمن، خزه و گل‌های کوچک می‌شود.

روف گاردن فشرده
طراحی و اجرای روف گاردن فشرده، شامل اجرای بستری برای رشد گیاهان بزرگ و ضخیم‌تر نسبت به روف گاردن باز است. معمولاً این نوع از روف گاردن در ساختمان‌های تجاری و مراکز تفریحی رایج است. عمق روف گاردن فشرده معمولاً بیشتر از 20 سانتی‌متر است و در برخی ساختمان‌های عظیم به یک متر هم می‌رسد. طراحی و اجرای روف گاردن فشرده، نیازمند زیرسازی بسیار خوب و سنجش مقاومت سقف برای تحمل وزن بالاست. سیستم آبیاری و نگهداری از گیاهان در این روف گاردن، نسبتا پیچیده است. این روف گاردن را می‌توان به باغی رو پشت‌بام تشبیه کرد.

روف گاردن نیمه فشرده
می‌توان با در نظر گرفتن ضوابطی، یک روف گاردن نیمه­ فشرده را روی سقف خانه‌های مسکونی اجرا کرد. در طراحی و اجرای روف گاردن نیمه­فشرده به حدود 10 الی 20 سانتی‌متر عمق خاک یا بستر، نیاز است. می‌توان از درختچه‌ها و بوته‌های سبک، برای این روف گاردن استفاده کرد.

مراحل طراحی و اجرای روف گاردن
طراحی و اجرای روف گاردن یک کار تخصصی است و چندین مرحله دارد. در ابتدا باید بدانیم که یک روف گاردن، شامل چه اجزائی می‌شود. این اجزاء، موارد زیر هستند:

1- سقف ضدآب

2- سدکننده ریشه

3- غشای زه­کشی

4- لایه‌های فیلترکننده

5- بستر روف گاردن یا محیط رشد گیاهان

6- گیاهان

در اینجا، به توضیح عملکرد و نصب عوامل یک تا چهار در طراحی و اجرای روف گاردن می‌پردازیم. در بخش بعدی نیز به‌طور مفصل، عوامل پنج و شش را شرح می‌دهیم.

ضد آب کردن سقف برای اجرای روف گاردن
عایق رطوبتی، بخش مهمی از فرآیند طراحی و اجرای روف گاردن است. عایق­کننده سقف می‌تواند پوشش قیرگونی، آسفالت، ایزوگام یا هر عایق رطوبتی دیگری باشد. این یک مرحله اساسی است و درصورتی‌که با اشکال انجام شود، می‌تواند خساراتی برای سقف شما در آینده به بار بیاورد.

نصب سدکننده های راه ریشه
ریشه گیاه، نفوذکننده بسیار قدرتمندی است و می‌تواند به‌راحتی وارد هر سازه ساختمانی با هر ضخامتی بشود. در طراحی و اجرای روف گاردن، نصب سدکننده ریشه روی غشای ایزوگام یا قیرگونی، ضروری است. این سدکننده‌ها غشاهای پلاستیکی یا پلی‌اتیلن نازکی هستند که به‌طور ساده در سرتاسر سقف پهن می‌شوند. برای اتصال آن‌ها نیز از نوارهای مخصوص نفوذناپذیر استفاده می‌شود. در روف گاردن فشرده، به دلیل اینکه گیاهان ریشه‌های قوی‌تری دارند، ضرورت نصب بادقت سدکننده، بیشتر می‌شود.

نصب غشای زه کشی ضد آب
زه­کشی، یکی از مراحل مهم طراحی و اجرای روف گاردن است. سیستم زه­کشی وظیفه مقاومت روف گاردن در برابر بارندگی و هدایت آن به ناودان یا هر خروجی دیگری را بر عهده دارد. درواقع، با هدایت هرگونه آب اضافی به بیرون از سیستم روف گاردن، سازه‌ها، گیاهان و ریشه‌ها از پوسیدگی، اشباع و گندیدگی در امان می‌مانند.

نصب لایه فیلتر روف گاردن
اهمیت لایه فیلتر در طراحی و اجرای روف گاردن در این است که از پر شدن حفره‌های زه­کشی، توسط عوامل مختلف، جلوگیری می‌کند. این عوامل می‌توانند خاک، سایر بسترها یا حتی زباله باشند. این فیلتر معمولاً همراه با غشای زه­کشی در بازار عرضه می‌شود و نصب سریع و آسانی دارد.

بستر و گیاهان روف گاردن
برای رشد موفقیت‌آمیز گیاهان، باید بستری مناسب در طراحی و اجرای روف گاردن انتخاب شود. این فکر که تنها می‌توانید از خاک به‌عنوان بستر استفاده کنید، یک اشتباه رایج است. خاک، حتی در بسیاری از مواقع، بهترین گزینه برای انجام این کار نیست. بسیاری از افراد نیز تصور می‌کنند که گل‌های رونده، به محیط رشد، نیازی ندارند و می‌توانند آن‌ها را روی لایه زه­کشی رها کنند. این تصور کاملاً اشتباه است. هر گیاهی حتی با نازک‌ترین ریشه هم برای رشد به بستر نیاز دارد. در طراحی و اجرای روف گاردن بهتر است با مشورت متخصصان، بستری مناسب از مصالح و مواد آلی تهیه کنید. انواع سنگ‌ریزه، شن، ماسه، کمپوست، خاک رس و پوکه ازجمله موادی هستند که به‌عنوان بستر رشد گیاهان در طراحی و اجرای روف گاردن، به­ کار می‌روند.

چه گیاهانی را می توان در روف گاردن کاشت؟
بسته به آب‌وهوای منطقه، میزان بارندگی، تحمل سقف و نوع روف گاردن خود می‌توانید، گیاهان مختلفی را در آن بکارید. چمن، خزه، انواع گل‌های سبک، مانند گونه‌های سدوم (ناز) یا رونده، برای یک روف گاردن باز مناسب هستند. گل‌های وحشی نیز در طراحی و اجرای روف گاردن باز، استفاده می‌شوند. سدوم یکی از گیاهانی است که به‌خوبی می‌تواند، شرایط آب‌وهوایی متفاوت را تحمل کند. انواع بسترهای از قبل آماده سدوم یا گیاهان مشابه را نیز می‌توانید در طراحی و اجرای روف گاردن، استفاده کنید.

در اینجا پیشنهادهای دیگری هم برای هرکدام از انواع روف گاردن، در آب‌وهوای شهری مثل تهران، ارائه می‌دهیم:

• گیاهان مناسب برای طراحی و اجرای روف گاردن باز: گیاهان رونده و زینتی، فندقک، خزه ماس وال، بسفایج و انواع گیاهان سایه‌خشک.
• گیاهان مناسب برای روف گاردن فشرده: رودبکیا، بومادران، پوتنتیلا، آرمریا، دیانتوس، سروناز، علف‌های زینتی و انواع درختچه و بوته.
• گیاهان مناسب برای روف گاردن نیمه ­فشرده: به‌طورکلی، گیاهان مقاوم به هوای نسبتاً خشک با وزن نه‌چندان سنگین.

سخن آخر
روف گاردن، یک ایده برای داشتن فضای سبز در دل محیط‌ های مسکونی و تجاری است. این فضا به سه دسته روف گاردن باز، فشرده و نیمه­ فشرده تقسیم می‌شود. انواع باز و نیمه فشرده روف گاردن برای سقف خانه‌های مسکونی معمولی نیز قابل‌اجرا هستند. همان‌طور که در این مقاله گفته شد، طراحی و اجرای روف گاردن شامل شش مرحله است. مراحل یک تا چهار شامل زیرسازی روف گاردن با عایق‌بندی، نصب سدکننده ریشه، زه­کشی و نصب فیلترهای لازم است. در مرحله پنجم، باید بستر مناسب برای رشد گیاهان را با مواد مختلف، مانند خاک سنگ‌ریزه، شن، ماسه و غیره، در عمق لازم فراهم کرد. در مرحله نهایی هم باید، گیاهانی با وزن مناسب و مقاومت لازم در بستر روف گاردن، کاشته شوند.